In ronde 5 van de NBSB avondcompetitie stond de kraker tussen KiNG A en WLC A op het programma. Beide ploegen hebben tot nu toe alle wedstrijden weten te winnen in de Hoofdklasse. De winnaar van het onderlinge duel maakt dus een goede kans op het kampioenschap. Bij een gelijkspel zouden bordpunten weleens een belangrijke rol kunnen gaan spelen, en die zijn (duidelijk) in het voordeel van KiNG. WLC moet dus eigenlijk winnen in het hol van de leeuw, om alles in eigen hand te houden. Een late afmelding aan de kant van WLC leek al vroegtijdig roet in het eten te gooien, maar gelukkig konden we om 20:30 uur met twee complete teams aan de wedstrijd beginnen.
De wedstrijd is voor mijn gevoel nooit echt spannend geworden. Justin Senders (op bord 3 tegen invaller Nino Messaoudi) en ik (op bord 1 tegen Joep Nabuurs) wisten met zwart eigenlijk zonder problemen de opening te doorstaan. Justin speelde de opening creatief en wist met zijn paardendans tegenstander Nino al vroeg aan het denken te zetten. Zelf was ik niet ontevreden over de manier waarop Joep mijn Siciliaan probeerde te ontmantelen. Het leek allemaal iets te veel tijd te kosten en dan weet je het meestal wel in het Siciliaans, dan gaat het initiatief over van wit naar zwart.
Op onze witborden lukten het Cees IJzermans (op bord 4 tegen Rudy Simons) en Jordy Schouten (op bord 2 tegen Thomas Kools) juist wel om met voordeel uit de opening te komen. Cees kreeg bijna alles waar hij op kon hopen. Toegegeven, als je het Engels speelt dan betekent dat niet dat je zomaar gewonnen hebt. Maar niet verliezen is ook mooi. En Jordy zette zijn tegenstander al vroeg in de partij onder druk. Een paar dagen na de wedstrijd stuurde hij me een fragment uit deze partij, met de toevoeging “Wat is t winnende plan?”. Een leuke stelling om eens wat dieper in te duiken!
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023
Jordy heeft de duimschroeven flink aangedraaid in de opening, en dit is het resultaat. Thomas heeft zojuist …Tb8–a8 gespeeld. Het is een goede gewoonte om jezelf na elke zet af te vragen: “Wat is mijn tegenstander van plan?”. In dit geval wordt al snel duidelijk dat zwart niet meer kan doen dan afwachten. Naast …Tb8/…Ta8 kan dat met …Tf8/…Tg8. Alle andere zetten kosten vroeg of laat materiaal. Op …Pd7 volgt Lxd7+, …Kxd7 en Txc5. Ook …Pc8 heeft nadelen, vanwege Txc5, …dxc5 en Td8 mat. De loper op c5 kan niet weg vanwege Txc6 en op …Kf8 volgt sterk Txc5, …dxc5, Ld7!. Zwart laat Lxc6 liever niet toe, maar na …Pxd7, Txd7 is zijn stelling hopeloos. De zwarte stukken komen niet weg van de 8ste rij. De conclusie is duidelijk: zwart kan geen vin verroeren.
Dit is eigenlijk het ideale scenario. Normaal gesproken heeft je tegenstander wel iets van een plan. Dan kun je er kortgezegd voor kiezen dit plan te voorkomen (indien mogelijk) of te negeren (als het bijvoorbeeld een slecht plan is). Nu is dat niet nodig, en kun je meteen doorgaan met de volgende vraag: “Hoe kan ik mijn eigen stelling verbeteren?”. Dit is eigenlijk precies dezelfde vraag als waarmee we begonnen. Alleen ben je nu niet op zoek naar ideeën voor de tegenstander, maar voor jezelf. Het is dan vaak een goed plan om op zoek te gaan naar je slechtste stuk en deze in het spel te betrekken.
De witte stukken lijken echter allemaal actief deel te nemen aan het spel. Wat nu? Als je stukken op de juiste velden staan, is het meestal een goed moment om de stelling open te breken. Hiervoor zijn pionnen per definitie geschikt. De pionzet e4–e5 springt bijvoorbeeld in het oog. Zwart kan niet slaan met de d-pion, omdat de loper op c5 dan niet meer gedekt staat. En na e4–e5 heeft de witveldige loper er een mooie diagonaal bij. De dreiging Lg2 is erg vervelend, omdat …Kd7 (om c6 te dekken) niet kan vanwege Txc5. Maar, e4–e5 heeft ook een groot nadeel. Veld d5 komt namelijk vrij voor het zwarte paard. Na …Pd5 kan wit nog steeds Lg2 spelen, maar dan kan de zwarte koning naar d7. De zwarte stukken komen weer tot leven, en dat is zeker niet iets wat wit wil toelaten. Zelfs als hij er een pion voor zou krijgen.
Andere breekzetten met pionnen zijn wat minder logisch en leveren niks op. Op b3–b4 komt …axb4 en na f4–f5 heeft zwart opeens wel de mogelijkheid om …Pd7 te spelen, omdat Lxd7+ niet meer kan. De stelling openbreken met pionzetten is dus niet zo makkelijk. Wit kan echter zwaarder geschut gebruiken om de stelling te openen. Het kwaliteitsoffer Txc5 moet natuurlijk ook bekeken worden. Na …dxc5 heeft de toren op d3 opeens een mooie open lijn. Dit, in combinatie met het sterke loperpaar en de geïsoleerde triple-pion op de c-lijn, levert meer dan voldoende compensatie op. Maar hoe kom je verder? Voorlopig heeft de witte toren nog geen toegangsvelden op de d-lijn, en het idee met Ld7 werkt niet zolang de koning op e8 staat in plaats van f8. Het plan om de c-pion(nen) op te halen met Tc3 faalt vanwege …Pd7, en e4–e5 laat …Pd5 toe. Kortom, het is nog niet zo makkelijk allemaal.
Terug naar de tekentafel. Er zit namelijk een addertje onder het gras. Ik schreef dat de witte stukken allemaal actief ‘lijken’ deel te nemen aan het spel. Hierbij vergat ik voor het gemak even het belangrijkste stuk op het bord: de koning! Daar waar de zwarte koning gevangen staat op het startveld, kan zijn witte evenknie gaan en staan waar hij wil. De witte torens en lopers houden de zwarte stelling in een houtgreep. Als je deze stukken gaat verplaatsen, loop je het risico dat zwart ontsnapt. De witte koning draagt echter niks bij aan deze status quo, en kan gebruikt worden als aanvalsstuk. De klassiek geschoolde lezer zal ongetwijfeld meteen terugdenken aan de partij tussen Short en Timman, die zo’n 32 jaar geleden werd gespeeld in het pittoreske… Tilburg!
Nigel Short – Jan Timman, Tilburg 1991
Deze stelling (met wit aan zet) is in een hoop leerboeken terug te vinden. De gelijkenis met de partij tussen Jordy en Thomas is groot. De vraag “Wat is mijn tegenstander van plan?”, kan Short hetzelfde beantwoorden als Jordy. De enige mogelijkheid is namelijk afwachten. De dame en loper moeten druk houden op de lange diagonaal. Op …Dc5 en …Dxa4 volgt Pg5 met winst. En op …Lc8 komt g4!. Na …Lxd7 heeft wit gxh5 met de dodelijke dreiging h6. Als zwart op h5 slaat komt Dg5+, …Kh7, Dxh5+, …Kg7 en Tg4 mat. Zwart kan dus alleen zijn toren van e8 op en neer bewegen.
Dan komen we bij de volgende vraag: “Hoe kan ik mijn eigen stelling verbeteren?”. Ook hier zijn de gelijkenissen tussen beide partijen groot. De witte stukken lijken wederom optimaal gepositioneerd te staan, en breekzetten zijn er eigenlijk niet (g4 verliest vanwege …Dxf3). Maar… Er is nog één stuk van wit dat niks doet: de koning! En hoewel er hier zelfs nog dames op het bord staan, kan Timman niet voorkomen dat de witte koning ongestraft naar h6 wandelt. De partij eindigde met 31.Kh2 Tc8 32.Kg3 Tce8 33.Kf4 Lc8 34.Kg5 1–0.
Nigel Short – Jan Timman, Tilburg 1991 (stelling na 34.Kg5)
En opgegeven, omdat Kh6 gevolgd door Dg7 mat niet te voorkomen is. Dit is waarschijnlijk het bekendste voorbeeld van de winnende wandelkoning.
Inmiddels is het wel duidelijk dat Jordy in zijn stelling ook gebruik had moeten maken van zijn koning. Laten we eens kijken hoe dat was uitgepakt. Hieronder nogmaals het startdiagram.
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023
1.Ke2 Tb8 2.Kf3 Ta8 3.Kg3 Tb8 4.Kh4 Ta8 5.Kg5 Tb8 6.Kh6 Ta8 7.Kh7 Dit is wat er gebeurt als wit zijn plan uit mag voeren. Het is niet meteen mat (zoals in Short – Timman), maar veel plezier valt er voor zwart niet meer te beleven. Bovenstaande en onderstaande stelling zijn precies hetzelfde, op de positie van de witte koning na.
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023 (analysestelling na 7.Kh7)
Eerder hebben we al geconstateerd dat 7…Kf8 niet goed is vanwege 8.Txc5 dxc5 9.Ld7. De koning op h7 maakt de situatie alleen maar penibeler voor zwart. Dus volgt 7…Tf8. Wit heeft nu 8.e5. Eerder was dit niet zo sterk, vanwege 8…Pd5. Het grote verschil is echter dat de toren op f8 een belangrijk vluchtveld van de zwarte koning afpakt.
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023 (analysestelling na 8…Pd5)
9.Txd5! cxd5 10.exd6 1–0. De dreiging Te2+ is dodelijk.
Zo had de partij kunnen eindigen als zwart blijft afwachten met …Tb8/…Ta8 tot de witte koning zijn eindbestemming (h7) heeft bereikt. Onderweg is er echter nog één interessant moment. Het gaat om de stelling na 6.Kh6.
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023 (analysestelling na 6.Kh6)
In plaats van wachten met 6…Ta8 biedt de koning op h6 zwart een extra (praktische) kans: 6…Pd7. In de beginstelling (met de koning nog op d1) is dit niet goed voor zwart vanwege 7.Lxd7+ Kxd7 8.Txc5. De variant gaat in dit geval nog iets verder: 8…Ke6 9.Txc6 Kxf6.
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023 (analysestelling na 9…Kxf6)
Met de koning op d1 had wit nu 10.Txc7 gespeeld, waarna het toreneindspel wint. Met de koning op h6 zit daar toch een nadeel aan. Na 10…Th8 is het namelijk mat. Het is dus belangrijk om niet met oogkleppen op naar h7 te wandelen. Altijd blijven oppassen voor de kansen van de tegenstander.
Overigens hoeft wit zich in bovenstaande stelling (na 9…Kxf6) niet mat te laten zetten. Na 10.e5+ Kf5 11.exd6 zit er voor zwart niets anders op dan schaak te blijven geven met zijn rechter toren, te beginnen met 11…Th8+. Wit kan niet uit het schaak lopen, zolang de linker toren op b8 blijft.
Laten we, om de analyse te voltooien, teruggaan naar de stelling na 6…Pd7.
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023 (analysestelling na 6…Pd7)
Natuurlijk is wit niet verplicht om in te gaan op de variant met 7.Lxd7+. Winnend is namelijk het sterke 7.Lg7, een zet die juist mogelijk wordt gemaakt door de koning op h6. Nu is Lxd7+ (gevolgd door Txc5) wel een echte dreiging, evenals Kh7. Zwart kan nog 7…Pf8 proberen, maar na de breekzet 8.f5 laat de witte overwinning niet lang meer op zich wachten.
Terug naar de wedstrijd. De eerste partij die eindigde, was de partij tussen Cees en Rudy. Rudy wist zijn nadeel binnen te perken te houden. Cees kon niet genoeg druk zetten op de zwarte b-pion. Andere zwaktes waren er niet, en dus werd tot remise besloten. Justin lukte het daarentegen wel om zijn (positionele) voordeel uit te breiden. In een tamelijk gesloten stelling kreeg Nino het niet voor elkaar om zijn loperpaar aan het werk te zetten. De enige open lijn was de a-lijn, en die was stevig in handen van Justin. Toen zijn toren van a8 via a1 op c1 belandde, was het pleit beslecht. Deze keurige overwinning van Justin leidde tot een comfortabele 1,5 – 0,5 voorsprong voor KiNG en de twee overgebleven borden beloofden niet veel goeds voor de Eindhovenaren. Laten we nog een laatste keer kijken naar de stelling tussen Jordy en Thomas.
Jordy Schouten – Thomas Kools, Tilburg 2023
Allemaal leuk en aardig zo’n winnende wandelkoning, maar niets van dat alles kwam op het bord. Jordy koos namelijk voor 1.Lg2. Na 1…Pd7 2.e5 stond Thomas zwaar onder druk, maar hij hield de boel (nog net) bij elkaar. Wat volgde was een wat rommelige fase. Jordy gaf zijn voordeel grotendeels uit handen, maar hield wel een pion meer over in een toreneindspel. Objectief was het waarschijnlijk te houden. De praktijk bleek weerbarstiger voor Thomas. Jordy won en stelde daarmee tevens de teamoverwinning veilig!
Wat overblijft is de partij tussen Joep en mij. In het middenspel groeide mijn voordeel gestaag. Op het moment suprême haperde de motor echter. Mijn laatste kostbare minuten spendeerde ik aan het vinden van een (tactische) afmaker. Die zat ook in de stelling, maar ik koos de verkeerde variant. Joep verdedigde nauwkeurig en pakte zijn laatste strohalm. Het eindspel dat resteerde bleef kansrijk, maar Joep gaf geen krimp meer. Als gevolg van deze remise eindigde de wedstrijd in een 3-1 overwinning voor KiNG. Daarmee is het kampioenschap officieel een feit!
De uitslagen op een rijtje:
De tussenstand na 5 rondes:
0 reacties